Είδος: Ψηφιακό.
Ιστοσελίδα: https://www.gender.panteion.gr/gr/index.php
Βασικές πληροφορίες
Η υλοποίηση του προγράμματος “Σπουδές Φύλου και Ισότητας στις Πολιτικές και Κοινωνικές Επιστήμες” από το Πάντειο Πανεπιστήμιο συμπεριέλαβε ένα μεγάλο εύρος αρχειακών πρακτικών που συνδέονταν με την ανάπτυξη των σπουδών φύλου.
Οι δράσεις πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 2003-2008 και χρηματοδοτήθηκαν από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ).
Πραγματοποιήθηκαν τουλάχιστον 4 σχετικές αρχειακές δράσεις που αφορούσαν στην δημιουργία και ψηφιοποίηση αρχείων και την ανάπτυξη νέων βάσεων δεδομένων που συγκρότησαν ένα νέο διδακτικό και ερευνητικό υλικό για τις σπουδές φύλου και για την ανάπτυξη νέων μαθημάτων για το φύλο στο Πάντειο πανεπιστήμιο, αλλά και σε άλλα πανεπιστήμια της χώρας. Συγκεκριμένα, αυτές οι δράσεις αφορούσαν στην:
- Ψηφιοποίηση υφιστάμενων αρχείων του γυναικείου κινήματος (2 περιοδικών: Ο Αγώνας της Γυναίκας και Η Ελληνίς, και αρχεία του συνδικαλιστικού γυναικείου κινήματος την περίοδο 1951-67).
- Καταγραφή, καταλογογράφηση και οργάνωση του γυναικείου αρχείου Δελφύς και ψηφιοποίηση επιλεγμένου υλικού του (κυρίως αφίσες).
- Δημιουργία βάσης δεδομένων: H Φεμινιστική Θεώρηση και Δράση στην Ελλάδα:1974-1984.
- Δημιουργία βάσης δεδομένων: Τα νέα κινήματα στην Ελλάδα: υλικό για το φύλο και την σεξουαλικότητα, 2000-2008.
Οι τέσσερις αυτές δράσεις υλοποιήθηκαν την περίοδο 2003-8, αξιοποιώντας τα διαθέσιμα ψηφιακά μέσα και εργαλεία της εποχής. Ως αποτέλεσμα, το ψηφιοποιημένο υλικό που παράχθηκε και οι ψηφιακές βάσεις δεδομένων που το φιλοξενούσαν δεν είναι πλέον πλήρως διαθέσιμες και προσβάσιμες από την ιστοσελίδα του προγράμματος “Σπουδές Φύλου και Ισότητας” του Παντείου Πανεπιστημίου.
Τα τμήματα του αρχειακού υλικού που δεν είναι πλέον προσβάσιμο διαδικτυακά στην πλήρη του μορφή φυλάσσεται σε δίσκους CD-ROM στο χώρο του Εργαστηρίου Φύλου του πανεπιστημίου.
Μεθοδολογικές παρατηρήσεις
Οι διαφορετικές δράσεις φαίνεται να υιοθέτησαν διακριτές μεθοδολογικές προσεγγίσεις.
Αυτές που αφορούσαν στην ταξινόμηση και ψηφιοποίηση των υφιστάμενων αρχείων του γυναικείου κινήματος στην Ελλάδα φαίνεται να υιοθέτησαν μία πιο παραδοσιακή προσέγγιση με στόχο τον εμπλουτισμό και την συστηματοποίηση των σχετικών αρχείων.
Η ψηφιακή βάση δεδομένων [1] που φιλοξενούσε τα ψηφιοποιημένο αρχειακό υλικό από:
– Τα φεμινιστικά περιοδικά Ο Αγώνας της Γυναίκας και Η Ελληνίς,
– τα αρχεία του συνδικαλιστικού γυναικείου κινήματος την περίοδο 1951-67, και
– Τμήμα του Γυναικείου Αρχείου ‘Δελφύς’.
δεν είναι πλήρως λειτουργική αυτή τη στιγμή.
Από τα διαθέσιμα CD-ROM με ολόκληρο το αρχειακό υλικό που φυλάσσονται στο Εργαστήριο Σπουδών Φύλου του Παντείου φαίνεται ότι αντιμετωπίστηκαν αρκετές δυσκολίες με το αρχείο Δελφύς, κυρίως λόγω της μη-τυπικής και μη-συστηματοποιημένης μορφής του αλλά και ως προς την συνεργασία τους με τις διαχειρίστριες του αρχείου. Ως αποτέλεσμα, ψηφιοποιήθηκε πολύ μικρό κομμάτι του υλικού του αρχείου Δελφύς (μόνο κάποιες επιλεγμένες αφίσες) και από ότι φαίνεται η οργάνωση που προτάθηκε από την ομάδα του Παντείου δεν ενσωματώθηκε στο πώς το αρχείο Δελφύς συνέχισε να εξελίσσεται τα επόμενα χρόνια.
Οι δράσεις που αφορούσαν στην δημιουργία νέων ψηφιακών βάσεων δεδομένων, οι οποίες συντονίστηκαν από την Αλεξάνδρα Χαλκιά, είχαν έναν ερευνητικό, πειραματικό και ριζοσπαστικό χαρακτήρα.
Και οι δύο αυτές έρευνες αποτελούν και προσπάθειες αποταύτισης της αρχειοθέτησης των ελληνικών φεμινισμών από το φυσικοποιημένο δίπολο άντρες-γυναίκες, ίσως για πρώτη φορά σε ένα τέτοιο θεσμικό πανεπιστημιακό πλαίσιο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι ότι στο πλαίσιο της έρευνας για “Τα νέα κινήματα στην Ελλάδα: υλικό για το φύλο και την σεξουαλικότητα, 2000-2008” ενσωματώνεται σε ένα τέτοιο ακαδημαϊκό θεσμικό πλαίσιο αρχειοθέτησης ο όρος ‘Queer’, συσχετιζόμενος και με τη δράση της συλλογικότητας Queericulum vitae που εξέδιδε το περιοδικό Qvzine.
Οι έρευνες αυτές και οι βάσεις ψηφιακών δεδομένων που παρήγαγαν προσπάθησαν να αναδιαμορφώσουν τις αρχειακές πρακτικές ανάδειξης φεμινιστικών λόγων και κινημάτων ως ένα ‘σύνθετο πεδίο πολιτικής και γνώσης της σύγχρονης Ελλάδας που διαφεύγει από το κανονιστικό πεδίο ορατότητας τόσο της επίσημης γνώσης όσο και των επισήμως πολιτικών δράσεων που αφορούν το φύλο’.
Οι ψηφιακές βάσεις δεδομένων που αναπτύχθηκαν δεν είναι πλέον λειτουργικές το τελευταία χρονικό διάστημα και άρα είναι πολύ δύσκολο να επαναχρησιμοποιηθούν για ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς.
Τα αρχεία και η έμφυλη βία
Είναι δύσκολο να γίνει μία συνολικότερη παρουσίαση για το περιεχόμενο των αρχείων γιατί μεγάλο κομμάτι του αρχειακού υλικού δεν είναι πλέον προσβάσιμο στην πλήρη του μορφή.
Από τα τμήματα των αρχείων που παραμένουν διαθέσιμο σήμερα φαίνεται ότι για τη βάση δεδομένων, ‘H Φεμινιστική Θεώρηση και Δράση στην Ελλάδα:1974-1984΄ δημιουργήθηκαν 6 θεματικοί φάκελοι, εκ των οποίων ο ένας ήταν αφιερωμένος στην ‘Βία και στον Βιασμό’.
Με βάση την περιγραφή του αυτός ο θεματικός φάκελος περιλάμβανε κυρίως κείμενα από φεμινιστικές ομάδες και περιοδικά της περιόδου 1974-4, καθώς και κάποιες σχετικές αφίσες. Γίνονται συγκεκριμένες αναφορές στα περιοδικά Δίνη, Αμφί, Πόλη Γυναικών και Λάβρυς και στις οργανώσεις Γυναικεία Ομάδα Πρωτοβουλίας ενάντια στη Βία και τους Βιασμούς και Ομάδας Ομοφυλοφιλίας του Σπιτιού των Γυναικών της Θεσσαλονίκης.
Και σε αυτή τη βάση δεδομένων και στην αντίστοιχη που αφορά ‘Τα νέα κινήματα στην Ελλάδα: υλικό για το φύλο και την σεξουαλικότητα, 2000-2008’ μοιάζει να αμφισβητείται η συσχέτιση της έμφυλης βίας με το φυσικοποιημένο δίπολο γυναίκας – άντρας. Επιλέγονται ως κατάλληλα για συμπερίληψη σε ένα αρχείο για την έμφυλη βία κείμενα, υποκειμενικότητες και φωνές που υπερβαίνουν αυτό τον διαχωρισμό.
– – – – – – – –
[1] Βλ. το https://www.gender.panteion.gr/gr/anazitisi.php.
Εικόνες
Φυλλάδιο, Σπουδές Φύλου και Ισότητας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, 1η σελίδα, 2024