Είδος: Ψηφιακό
Ιστοσελίδα: https://archive.istorima.org/
Βασικές πληροφορίες
Το ‘Ιστόρημα’ αυτοπροσδιορίζεται ως ένα αρχείο προφορικών ιστοριών ή ‘το μεγαλύτερο έργο καταγραφής και διάσωσης προφορικών ιστοριών της Ελλάδας’.
Συν-δημιουργοί του είναι μία δημοσιογράφος, η Σοφία Παπαϊωάννου και μία ιστορικός, η Katherine Fleming με χρηματοδότηση του ιδρύματος Νιάρχου.
Δεν πρόκειται για ένα φεμινιστικό αρχείο, αλλά ίσως μπορούμε να θεωρήσουμε ότι περιέχει θραύσματά του.
Για παράδειγμα, το αρχείο προφορικών ιστοριών ταξινομείται σε 29 θεματικές κατηγορίες – μία από αυτές είναι το ‘Φύλο’.
Το αρχείο του Ιστορήματος για το Φύλο μπορεί ίσως, να θεωρηθεί ένα εξελισσόμενο φεμινιστικό αρχείο.
Οι πρώτες συνεντεύξεις έγιναν το 2019. Το έργο είναι σε εξέλιξη και μοιάζει να ανανεώνεται συνεχώς.
Το αρχείο Ιστόρημα περιέχει αυτή τη στιγμή πάνω από 10.000 προφορικές ιστορίες. Ο στόχος του είναι να ξεπεράσει τις 20.000 ως το τέλος του 2025.
Οι δημοσιευμένες προφορικές ιστορίες περιλαμβάνουν το ηχητικό αρχείο της συνέντευξης (στο οποίο μοιάζει ότι έχει γίνει επεξεργασία) και το απομαγνητοφωνημένο κείμενό της.
Μεθοδολογικές παρατηρήσεις
Δεν είναι ξεκάθαρη η μεθοδολογική προσέγγιση που έχει υιοθετηθεί για την ανάπτυξη του Ιστορήματος, ούτε παρουσιάζεται σε βάθος στα εισαγωγικά κείμενα του αρχείου. Μία μεθοδολογική αναφορά σημειώνει ότι το Ιστόρημα ‘συνδυάζει τη δημοσιογραφία των πολιτών με την προφορική ιστορία’, αντανακλώντας ίσως και τα ενδιαφέροντα των συν-ιδρυτριών του.
Οι προφορικές μαρτυρίες έχουν συλλεχθεί από νέες/ους ερευνήτριες/ές που εκπαιδεύονται πάνω στις τεχνικές συνέντευξης (γύρω στις/ους 700 έως τώρα).
Το δημοσιευμένο αρχείο των προφορικών ιστοριών είναι προβληματικό ως προς τις πρακτικές επεξεργασίας του που έχουν υιοθετηθεί από την συντακτική ομάδα. Δεν ενσωματώνονται πληροφορίες, ούτε για το αν και γιατί υπήρξαν μαρτυρίες που συλλέχτηκαν αλλά κόπηκαν τελείως από το αρχείο και ούτε για την επεξεργασία που έγινε σε αυτές που έχουν δημοσιευτεί.
Υπάρχει μία ασάφεια ως προς το ποιες και γιατί αυτές επιλέγονται ως αφηγήτριες των προφορικών ιστοριών, όπως και για το τι είδος προφορικές ιστορίες θεωρούνται ως άξιες για να καταγραφούν, να διαφυλαχθούν και να ακουστούν.
Η εντύπωση που δίνεται είναι μάλλον ότι τα πάντα μπορεί να χωρέσουν και όσον αφορά στις υποκειμενικότητες που θα αφηγηθούν και στις προφορικές ιστορίες που θα καταγραφούν.
Για παράδειγμα μία από τις 29 βασικές θεματικές κατηγορίες του αρχείο είναι το ‘Φύλο’.
Στην κατηγορία αυτή έχουν δημοσιευτεί 434 προφορικές ιστορίες ως τώρα.
Σε αυτές τις 434 ιστορίες περιλαμβάνονται και προφορικές ιστορίες από επιφανείς γυναίκες που συμμετείχαν στο αυτόνομο γυναικείο κίνημα της μεταπολίτευσης και γυναίκες ακαδημαϊκούς που δουλεύουν στο πλαίσιο των σπουδών φύλου:
- 2 αφηγήσεις για το Βιβλιοπωλείο των Γυναικών από την Άννα Μιχοπούλου και την Άννα Μαρκουλιδάκη.
- Η Νίκη Σταυρίδη για την Δημοκρατική Κίνηση Γυναικών, η Βίλμα Μενίκη για τις Κατίνες και την Αυτόνομη Ομάδα Γυναικών Θεσσαλονίκης, η Νίκη Ρουμπάνη για το Ελληνικό Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης και υπάρχουν μάλλον και άλλες σχετικές αφηγήσεις.
- Η Μαρία Ρεντετζή και η Φωτεινή Τσιμπιρίδου για τις σπουδές φύλου στην Ελλάδα.
Οι περισσότερες προφορικές ιστορίες είναι, όμως, αφηγήσεις από τα κάτω: από ‘καθημερινές’, από ΄καθημερινές’ γυναίκες, ‘καθημερινές’ θηλυκότητες και ‘καθημερινές’ ΛΟΑΤΚΙ υποκειμενικότητες
Πολλές από αυτές τις 434 προφορικές ιστορίες για το φύλο στην Ελλάδα δημοσιεύονται ανωνυμοποιώντας τις αφηγήτριες (κάτι που ισχύει ευρύτερα για το αρχείο του Ιστορήματος, αλλά ίσως για τις ιστορίες που έχουν να κάνουν με το φύλο αυτό μοιάζει να συμβαίνει σε μεγαλύτερο βαθμό).
Σε αντιδιαστολή με το αρχείο προφορικών μαρτυριών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, το αρχείο του Ιστορήματος για το φύλο δεν περιορίζεται στις προσωπικές αφηγήσεις γυναικών φεμινιστριών. Οι αφηγήσεις που είναι δημοσιευμένες σήμερα στο αρχείο μοιάζει να έχουν προκύψει -εν μέρει τουλάχιστον- και από μία τρανσφεμινιστική οπτική του φύλου και από μία αμφισβήτηση της φυσικοποίησης του διπολικού συστήματος φύλου. Με βάση την χρήση των σχετικών ετικετών με βάση τις οποίες ταξινομείται το αρχείο:
- 87 από τις αφηγήσεις συνδέονται με Queer υποκειμενικότητες.
- 47 από τις αφηγήσεις συνδέονται με Trans υποκειμενικότητες.
- 10 με non-binary υποκειμενικότητες.
Το αρχείο και η έμφυλη βία
Έχει ενδιαφέρον ότι ο όρος ‘έμφυλη βία’ δεν χρησιμοποιείται ως ετικέτα στο αρχείο του Ιστορήματος. Σχετικές ετικέτες μοιάζουν να είναι οι παρακάτω: βία κατά των γυναικών, γυναικοκτονία, κίνημα #metoo, ομοφοβικές επιθέσεις, σεξουαλική βία, ενδοοικογενειακή βία, κακοποίηση γυναικών.
Αρκετές από αυτές τις προφορικές ιστορίες είναι αφηγήσεις από επιζούσες. Οι υποκειμενικότητες που εμφανίζονται σε αυτό το κομμάτι του αρχείου είναι πολλαπλές – οι επιζούσες έμφυλης βίας δεν μοιάζει να ταυτίζονται με τις γυναίκες. Επιζούσες, επιζώντες και επιζώντα ΛΟΑΚΤΙ+ άτομα αφηγούνται ιστορίες βίας στο πλαίσιο του οικογενειακού περιβάλλοντος, στο σχολείο, σε δημόσιους χώρους, στο δρόμο, σε εργασιακούς χώρους.
Πέρα από κάποιες αφηγήσεις συγκεκριμένων περιστατικών έμφυλης βίας, αυτές οι προφορικές ιστορίες παρουσιάζουν μία καθημερινότητα που είναι έμφυλα δομημένη και βίαιη. Η έμφυλη βία είναι συνυφασμένη με την καθημερινότητα αυτών των υποκειμενικοτήτων, δεν αποτελεί την εξαίρεση σε μία κατά τα άλλα υγιή κανονικότητα.
Στο αρχείο του Ιστορήματος για το φύλο φαίνεται να μην έχουν συμπεριληφθεί προφορικές ιστορίες μεταναστριών που σχετίζονται με την έμφυλη βία. Πιθανά αίτια μοιάζουν να είναι είτε η αδυναμία της συγκεκριμένης ομάδας ερευνητριών να έρθει σε επαφή με αυτές τις υποκειμενικότητες είτε μπορεί και αυτή η απουσία να συνδέεται με επιλογές της συντακτικής ομάδας του Ιστορήματος.
Εικόνες
Screenshots από την ιστοσελίδα του Ιστορήματος, 2024.