Συγγραφέας
Μπισχινιώτη, Δέσποινα
Τίτλος
Εγγραφές του φόνου στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία: ζητήματα γραφής, αναπαράστασης και ιδεολογικής λειτουργίας: πορτρέτα δολοφόνων εν μέσω κρίσεων
Πανεπιστήμιο
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Φιλοσοφική. Τμήμα Φιλολογίας. Τομέας Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών Σπουδών
Έτος
2022
Σύνδεσμος
http://hdl.handle.net/10442/hedi/52747
Περίληψη (Συγγραφέα)
Η παρούσα διδακτορική διατριβή μελετά εγγραφές του φόνου στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία και διερευνά ζητήματα γραφής, αναπαράστασης και ιδεολογικής λειτουργίας. Τα κύριο λογοτεχνικό corpus της εργασίας συγκροτείται από τα εξής κείμενα: «Οι κούκλες» του Σωτήρη Δημητρίου (Η φλέβα του λαιμού, 1998), Τα χερουβείμ της μοκέτας (2006) και Σναφ (2010) της Ελένης Γιαννακάκη, Τα σακιά (2010) της Ιωάννας Καρυστιάνη, Θυμάμαι (2011) της Βασιλικής Πέτσα, Η Τριλογία της Κρίσεως (Ληξιπρόθεσμα δάνεια, 2010, Περαίωση, 2011, Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία, 2012) και Τίτλοι τέλους. Ο επίλογος (2014) του Πέτρου Μάρκαρη. Επικουρικά εξετάζονται και άλλα έργα της νεότερης και σύγχρονης ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, όπως και μη λογοτεχνικά κείμενα των συγγραφέων. Η εκ του σύνεγγυς ανάγνωση συνδυάζεται με τη μελέτη των λογοτεχνικών έργων υπό το πρίσμα θεωριών της Πολιτικής Φιλοσοφίας και Επιστήμης, της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και του μεταδομιστικού φεμινισμού σχετικά με τη βία, καθώς και πορισμάτων της Εγκληματολογίας αναφορικά με τους εγκληματογόνους παράγοντες. Στο πρώτο κεφάλαιο, σε κείμενα της δεκαετίας περίπου πριν από τη συμβατική έναρξη της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, εξετάζεται ο φόνος με δράστριες των οποίων τον βίο έχει προδιαγράψει το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον βάσει των έμφυλων στερεοτύπων. Εδώ αναλύονται επίσης συνδηλώσεις του πνιγμού, ζητήματα γάμου, οικογένειας, μητρότητας, κοινωνικής τάξης, προτύπων ομορφιάς και κοινωνικού φαίνεσθαι, καθώς και το δίπολο καθαριότητας/βρωμιάς. Στο δεύτερο κεφάλαιο, σε κείμενα που εκδόθηκαν στην αρχή της κρίσης, διερευνάται η διασταύρωση οικογένειας και κοινωνίας στην επώαση νεαρών δολοφόνων κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο. Άλλα ζητήματα που φωτίζονται εδώ είναι η τοξική αρρενωπότητα, η ενδοοικογενειακή βία, ο βιασμός, η γυναικοκτονία και η παιδεραστία. Στο τρίτο κεφάλαιο, σε αστυνομικά μυθιστορήματα που γράφτηκαν μέσα στην κρίση, την οποία θεματοποίησαν, μελετάται το πώς η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της ύφεσης εμφανίζεται να γεννά έναν συγκεκριμένο τύπο ιδεοληπτικού ανθρωποκτόνου, τον κατ’ εξακολούθηση δολοφόνο-εκδικητή των εκπροσώπων της οικονομικοπολιτικής εξουσίας και διαφθοράς. Παράλληλα, εξετάζονται εδώ η αυτοκτονία λόγω οικονομικών αδιεξόδων, η παντοδυναμία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, η πολιτική και επιχειρηματική διαπλοκή, η προδοσία των ιδανικών της Αριστεράς, η εξαργύρωση των αντιδικτατορικών αγώνων, ο ρατσισμός και οι βίαιες πρακτικές του, η εκμετάλλευση των μεταναστών, η διαχείριση της ατομικής και συλλογικής μνήμης. Στα λογοτεχνικά έργα που αναλύονται στη διατριβή αυτή και αποτελούν πεζογραφήματα διάπλασης, ο φόνος παρουσιάζεται εν πολλοίς ως κοινωνικό σύμπτωμα· ως (άγονη) αντίδραση-άρση στα παλαιότερα και ως αντίδραση-θέση για την υποτιθέμενη βελτίωση της κοινωνίας στα νεότερα (αστυνομικά) κείμενα. Αντίστοιχα, στην πρώτη περίπτωση εξοντώνεται το αδύναμο (σωματικά και/ή κοινωνικά) μέλος, ενώ στη δεύτερη το ισχυρό. Επιπλέον, από τον ελεύθερο πλάγιο λόγο και τον εσωτερικό μονόλογο παρατηρείται η μετάβαση σε μια παραδοσιακότερη μορφή αφήγησης, που δεν βυθοσκοπεί τη σκέψη του ανθρωποκτόνου. Τέλος, τα μελετώμενα έργα εμφανίζουν χαρακτηριστικά ενός είδους σύγχρονου νατουραλισμού, μέσω του οποίου ασκείται κοινωνική κριτική. Τέτοια γνωρίσματα είναι η αιτιοκρατική ερμηνεία της θανατηφόρας βίας ως συνέπειας της αλλοτρίωσης των χαρακτήρων εξαιτίας μιας νοσηρής οικογένειας και κοινωνίας, καθώς και ο πρωταγωνιστικός ρόλος του ανθρώπινου σώματος στα κείμενα, και δη της σεξουαλικότητας και των «μιαρών» λειτουργιών του. Η κρίση στο οικογενειακό, κοινωνικοπολιτικό και πολιτισμικό–αξιακό επίπεδο παρουσιάζεται να συμβάλλει καθοριστικά στη διάπλαση του δολοφόνου, που αναπαρίσταται ως συνεκδοχή μιας πολλαπλώς βίαιης κοινωνίας.
Λέξεις-Κλειδιά (Συγγραφέα)
Μάρκαρης, Πέτρος, Γιαννακάκη, Ελένη, Δημητρίου, Σωτήρης, Καρυστιάνη, Ιωάννα, Πέτσα, Βασιλική, Μυθιστόρημα διάπλασης, Αστυνομικό μυθιστόρημα, Τεκνοκτονία, Βιασμός, Παιδεραστία, Ενδοικογενειακή βία, Έμφυλες ταυτότητες, Νεαροί δολοφόνοι, Κατ’ εξακολούθηση δολοφόνοι, Έλληνες δολοφόνοι, Οικονομική κρίση, Σύγχρονη πεζογραφία, Σύγχρονος νατουραλισμός, Εγκληματολογία και λογοτεχνία, Σναφ, Τριλογία της Κρίσεως
Επιβλέπουσες/οντες
Βασιλειάδη Μάρθα,
Βαρελάς Λάμπρος,
Μικέ Μαρία
Ετικέτες
Βιασμός, Ενδοοικογενειακή βία, Έμφυλες αναπαραστάσεις
Επιστημονικό Πεδίο
Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Τέχνες ➨ Γλώσσα και Λογοτεχνία ➨ Ελληνική λογοτεχνία
Παρατηρήσεις
Βιβλιογραφική Αναφορά
Μπισχινιώτη, Δ. (2022). Εγγραφές του φόνου στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία: ζητήματα γραφής, αναπαράστασης και ιδεολογικής λειτουργίας: πορτρέτα δολοφόνων εν μέσω κρίσεων. (Διδακτορική διατριβή). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.